Kolejnym narzędziem znajdującym praktyczne zastosowanie przy analizowaniu i ulepszaniu użyteczności są listy kontrolne. Jest to narzędzie posiadające ogromny potencjał, jednak bywa często niedoceniane.
Mówiąc najprostszymi słowami, lista kontrolna to spis wytycznych, które musi spełniać strona WWW, aby można było uznać ją za użyteczną. W artykule „Inspekcje i listy kontrolne” (http://hci.pjwstk.edu.pl/index.php?page=inspekcje-i-listy-kontrolne) Marcin Sikorski pisze: „Aby zmniejszyć wpływ subiektywizmu oceniających, inspekcję przeprowadza się przy pomocy specjalnego kwestionariusza ocen, który ma najczęściej postać listy kontrolnej.”
Jak wygląda test użyteczności przeprowadzony z listą kontrolną? Korzystając z listy możesz punkt po punkcie porównać serwis z posiadanymi wytycznymi. Wytyczne mogą przyjmować różną postać:
- pytania zamknięte na które można odpowiedzieć „tak” lub „nie”,
- zagadnienia, które możesz ocenić w skali punktowej,
- pytania otwarte obejmujące szersze zagadnienia,
- ogólne sformułowania, które należy zinterpretować z punktu widzenia danego serwisu.
Na niektórych listach kontrolnych dostępnych w internecie znajdziesz tylko i wyłącznie pytania zamknięte. Tymczasem zaawansowana lista kontrolna zawierająca dokładne pytania oparte na doświadczeniu i wiedzy jest nieocenionym narzędziem. Testy z listą kontrolną możesz wykonywać samodzielnie lub z pomocą drugiej osoby. W takiej sytuacji jedna osoba korzysta z serwisu, a druga czyta kolejne punkty i notuje spostrzeżenia. Jednak nie zawsze będzie to metoda szybsza. Jej dokładnie zastosowanie jest uzależnione od twojego stylu pracy.
Sprawdźmy teraz, jak w praktyce zbudować listę kontrolną dla jednego, określonego zagadnienia. Będzie to koszyk w sklepie internetowym. Tworzenie koszyka bywa skomplikowanym tematem, czy więc da się zbudować listę kontrolną, która będzie naprawdę pomocna przy testowaniu jego użyteczności?
Tworzymy własną listę
Skąd możesz czerpać wiedzę potrzebną do budowy listy kontrolnej pozwalającej testować użyteczność koszyka? Dostępne źródła to między innymi:
- Przykłady działających sklepów
- Literatura na temat e-commerce
- Literatura na temat użyteczności ogólnie
- Listy kontrolne stworzone i udostępnione w internecie
- Udostępnione w internecie materiały na temat e-commerce
Przykłady działających sklepów
Pierwszym krokiem w budowie listy będzie odwiedzenie kilku popularnych sklepów internetowych i przeanalizowanie zawartości strony koszyka. Zajrzyjmy na przykład do sklepu http://www.merlin.pl.
Przeglądając stronę sklepu możesz wynotować podstawowe elementy:
- nagłówek strony,
- czas wysyłki,
- wartość zakupów,
- forma dostawy,
- możliwość zmiany formy dostawy,
- łączny koszt zakupów i kosztów dostawy,
- przycisk pozwalający sfinalizować transakcję,
- lista towarów,
- zdjęcie każdego towaru,
- nazwa każdego towaru,
- krótki opis każdego towaru,
- cena każdego towaru,
- liczba sztuk każdego towaru,
- możliwość przeniesienia towaru do przechowalni,
- możliwość usunięcia każdego towaru,
- informacja o możliwości wykorzystania bonu zakupowego,
- po prawej stronie informacja o szybkiej wysyłce firmą kurierską,
- po prawej stronie informacje o zakupach bez ryzyka,
- po prawej stronie łącze do konsultanta online.
Rozkładając w ten sposób na czynniki pierwsze kilkadziesiąt witryn otrzymasz interesującą i przydatną listę możliwych do stosowania elementów. Możesz zajrzeć chociażby do takich sklepów jak http://www.agito.pl, http://www.rebel.pl lub http://www.helion.pl. Z czasem będziesz coraz lepiej rozumieć, które rozwiązania są warto naśladowania. Nauczysz się także analizować dobór element w zależności od charakteru sklepu i oferowanego asortymentu.
Co dalej zrobić z listą elementów? Sugeruję zadać sobie pytania:
- W jaki sposób dany element powinien być użyty?
- Czy jego użycie jest uzależnione od charakteru serwisu?
- Czy dany element jest obowiązkowy czy dodatkowy?
Uwagi i sugestie powstałe po zadaniu tych pytań również zapisz w liście kontrolnej. Przyjrzymy się na przykład elementowi „zdjęcie każdego towaru”.
1. W jaki sposób dany element powinien być użyty?
Powinien być umieszczony blisko nazwy towaru tak, aby był z nim kojarzony.
2. Czy jego użycie jest uzależnione od charakteru serwisu?
Tak. W przypadku towarów dla których zdjęcie nie ma dużego znaczenia, jak np. książki, może być to małe zdjęcie. Zdjęcie powinno być większe w przypadku przedmiotów o większym rozmiarze, jak np. sprzęt AGD. Tam, gdzie wygląd ma znaczenie, należy także pomyśleć o możliwości powiększenia zdjęcia.
3. Czy jest to element obowiązkowy czy dodatkowy?
Jest obowiązkowy. Bardzo rzadko się zdarza, aby zdjęcie w koszyku nie miało znaczenia.
Taka analiza powinna dotyczyć wszystkich elementów na powstałej liście elementów. Jest to ważny krok przy opracowywaniu listy kontrolnej.
Książki i inne źródła wiedzy
Kolejnym źródłem wiedzy, inspiracji i pomysłów jest fachowa literatura. Na przykład książka Wojtka Kyciaka „Jak założyć skuteczny i dochodowy sklep internetowy” (http://helion.pl/ksiazki/sklep.htm). Rozdział 25 traktuje o budowie koszyka. Przykładowe rady, które można z niej wynotować to chociażby:
- warto udostępnić kontakt przez komunikator Gadu-Gadu,
- ważny jest link „kontynuuję zakupy” lub podobny.
Poszczególne elementy koszyka należy przeanalizować pod kątem zgodności z uniwersalnymi zasadami użyteczności, np. omawianymi już {link_wew 4514}heurystykami{/link_wew} oraz {link_wew 4658}heurystykami po raz drugi{/link_wew}. Rozważmy koszyk zakupowy z punktu widzenia zasady odwróconej piramidy:
- przyciski „do kasy” oraz „kontynuuj zakupy” powinny się wyróżniać i być widoczne
- lista produktów powinna być kluczowym elementem odróżnionym od różnych dodatkowych informacji
- nazwy i produktów i wszystkie koszty powinny być łatwo dostrzegalne.
To tylko kilka dodatkowych zaleceń, które możesz umieścić na liście kontrolnej. Inne z pewnością odkryjesz po uważnej analizie zasad usability w kontekście określonych obszarów stron WWW.
Czy to już wszystko?
Stworzenie list stosowanych rozwiązań oraz ich analiza pod kątem zgodności z zasadami użyteczności jest dopiero początkiem budowy prawdziwie przydatnej listy kontrolnej. Warto sięgać do książek, tematycznych serwisów internetowych i innych źródeł, które pozwolą uzupełnić wiedzę. Wtedy twoja oryginalna, oparta na doświadczeniu lista stanie się potężnym narzędziem, którego nie można dostać czy kupić. Jej budowa jest właściwie niekończącym się procesem. Tak zbudowane listy kontrolne są istotnym elementem autorskiego warsztatu użyteczności.
Posługując się wyżej opisanym procesem stworzyłem listę kontrolną, którą wykorzystuję przy analizie serwisów e-commerce i jest rezultatem. Oddaję ją w twoje ręce wierząc, że będzie przydatna również dla ciebie.
